What comes from afar...

Jongeren van de PoëzieCommunity van School der Poëzie, aangevuld met twee gasten uit België, student rechten en winnaar van de Finale Poëzie & Debat Mohamed Bouzeya en journalist Yassin Akouh uit Antwerpen, en acht studenten van de Internationale School in Almere, bogen zich een zaterdag lang over het werk van auteurs van het Festival Read My World 2019. Centraal stond het werk van beeldend kunstenaar en schrijver Mahi Binebine, performer en de schrijvers Widad Mjama en Karima Ahdad.

Alle deelnemers hadden zich door middel van een reader of de poëzielessen op school verdiept in teksten van de festival auteurs in het Engels of Nederlands en geïnspireerd door dat werk een eigen tekst geschreven.

Keet Winter, lid van de community schreef bijvoorbeeld:

Marokko over de schutting

Na lange dagen hoef ik niet ver te reizen voor een beetje warmte. Ik heb heel veel geluk ziet u, ik hoef alleen maar mijn hoofd over de schutting te steken om een warme glimlach te ontvangen van mijn buurvrouw die staat te koken.

“Hée moppie! Hoe gaat het? Wacht even!”

De keukendeur zwaait open en een warme walm van couscousgeur vermengt zich met de Nederlandse motregen.

“Kijk ’s meisje, voor jou.” Over de schutting wordt me een heet bord overhandigd, afgedekt met plasticfolie.

“Dankjewel! Heerlijk! Alles goed?”

“Ja hoor, meissie. Alleen dat weer hè! Ik ga snel weer naar binnen!”

Even later zit ik op de bank te smullen van het bord warme couscous met kip als er een voetbal tegen het raam vliegt. Ik loop de tuin in en zie de rode Ajax voetbal onder een struik liggen. Op handen en voeten kruip ik onder de natte takken om de  bal te pakken, en gooi ‘m over de schutting naar mijn buurjongen.

“Dankjewel! Ajax staat in de finale! Had je ’t gezien? Wij gaan zo kijken, kom je ook?”

Met een mond vol baklava juichen we even later de overwinning van Ajax toe,  en buiten juicht de gure Nederlandse wind mee.

En Mohamed Bouzeya schreef een tekst over het Berbers/Tamazight:

Mhand is een typisch Berberse naam dat gebruikt wordt voor de Arabische naam M’hamid. Mhand is de typische jonge emigrant die de straat van Gibraltar oversteekt voor een beter leven in het Westen.

Een poging tot ontsnapping van de zeer subtiele onderdrukking in het Berbers-Marokko. Een ontsnapping van het stille geruis dat de Amazigh bevolking al een dik eeuw teistert.

Timouch is een typisch Berberse naam dat gebruikt word voor de Arabische naam Fatima. Timouch is de typische jonge emigrant die al sinds haar 8 jaar uitkijkt naar een man om weg te kunnen gaan van het ouderlijk, nee, het vaderlijk huis.

Voor meisjes als Timouch worden de wegen niet gesloten door de onderdrukking van de onzichtbare hand maar door het lot van een achterwaartse traditie.

Marokko draagt niet veel vruchten voor jongeren als Mhand en Timouch. Blinde jongeren, bewust van de subtiele onderdrukking maar uitzichtloos en zonder hoop voor een betere toekomst. Mannen die niet meer willen dan een kans om zich te bewijzen maar die vastzitten aan de zijkanten van de wegen met een kar vol meloenen. Vrouwen met zachte handen die verhard worden door de brandende kachels die ze moeten dragen.

De kinderen van deze emigranten zijn op hun beurt ook verloren jongeren. Buitenlanders in Europa en buitenlanders in Afrika. Jongeren zonder identiteitsgevoel. Jongeren met druk op hun schouders, hetzelfde verhaal als hun ouders.

Om 11 uur kwamen de jongeren bijeen en werden ontvangen met koffie, thee, mandarijnen, druiven, chocola, koekjes en kaarslicht. De groep werd ingedeeld in groepjes van twee en drie waarbij steeds een Engelstalige jongere aan een Nederlandstalige jongere werd gekoppeld. De scholieren van de Internationale School komen ook uit alle windstreken en spraken lang niet allemaal Nederlands. In kleine groepjes gingen de jongeren hun gedichten en teksten met elkaar vertalen.

Daarna werd er in een grote kring verslag gedaan van het vertaalproces. Iedereen koos een geslaagde regel en de dichter/schrijver vertelde wat meer over de achtergronden van zijn of haar regel en de vertaler over de ontdekkingen gedaan in het omzetten van de tekst.

Na deze kennismaking werd de groep in tweeën verdeeld en onder leiding van Marrilou Louwaard schreven de jongeren een tekst geïnspireerd door een nieuw fragment van Mahi Binebine uit zijn roman Rue du Pardon en onder leiding van Jacques Brooijmans verdiepten zij zich in het werk van Karima Ahdad.

Zo schreef Yassin Akouh:

Tijdens de workshop moesten we een nieuw einde schrijven voor een fragment uit het boek Rue du Pardon van Mahi Binebine. Dit is mijn nieuw einde:

Ik ben Mamyta

Eigenlijk hield ik jullie voor de gek.

Mamyta is geen mens, geen ziel, geen kapitalist en al zeker geen fascist, ik sta open, ik sta open voor alle kleuren, geuren en culturen, ik sluit me niet op tussen muren.

Ik ben te koop! Te koop in de Rue du Pardon, pardon? Ik ben geen mens, geen ziel, geen kapitalist, geen communist en al zeker geen fascist. Ik ben heerlijk, je verzinkt in mijn smaak en er ontstaat een wederzijdse liefde. Al ben ik geen mens, geen ziel, geen autowiel. Ik draai op volle toeren.

Wie mij zoekt zal mij vinden in de Rue du Pardon, je hoeft niet achter mij te vragen, gebruik je goddelijke zintuigen en zoek. Wees vrij. Je zal me ruiken, ik ben heerlijk desnoods zal je naar me toe kruipen.

Ik ben Mamyta geen mens, geen ziel maar een traditioneel gerecht!

Na de lunch begon de carrousel met schrijversontmoetingen. De groep werd in drieën gedeeld en elke groep kon gedurende ongeveer een half uur spreken met Mahi Binebine, Widad Mjama en Karima Ahdad. Aan vragen geen gebrek. Zo vertelde Karima Ahdad over de door haar gekozen titel ‘Cactus Girls’ dat zij deze titel had gekozen omdat een cactus weinig water nodig heeft om te overleven en zo onafhankelijk kan blijven en zelfstandig terwijl een cactus ook nog stekels heeft om zich te kunnen verdedigen. In Marokko, zo zei Karima, moet je als vrouw en meisje wel een feministe worden als je vrijheid je lief is en je jezelf wil ontwikkelen tot een krachtige vrouw.  Moeders spelen een belangrijke rol in dit proces.

Over zijn ervaringen in de gesprekken met de drie schrijvers schreef Mohamed Bouzeya:

Dankzij de School der Poëzie kreeg ik het genoegen om vragen te kunnen stellen aan enkele grote Marokkaanse schrijvers die speciaal zijn ingevlogen naar Amsterdam voor de Read My World festival in de Tolhuistuin.

Een van de uitgenodigde was Mahi Binebine, Marokkaanse schrijver en kunstenaar. Zijn boeken zijn regelmatig bestsellers en worden vertaald in meer dan tientallen talen, wist Mahi Binebine ons mee te delen. Mahi is een man van duizend-en-een verhalen. Hij vertelde ons alles wat hem door het hoofd sprong. Van het tragisch waargebeurd verhaal dat oorsprong heeft gegeven tot zijn boek ‘Le fou du roi’ of het fictief verhaal van een kind dat gewikkeld werd in doeken om eeuwig kind te blijven dat gebaseerd is op een bedelaar dat volgens hem al 15 jaar met dezelfde baby zat te bedelen aan de kanten van de straten.

Verder waren er ook leerlingen van de Internationale school van Almere aanwezig waar we onze werken mee moesten vertalen. Vertaalwerk is klaarblijkelijk een zeer moeilijke zaak aangezien de taal waarin een werk is geschreven een groot deel is van de identiteit van het werk. Letterlijk vertalen volstaat niet om symboliek over te brengen. Teksten zijn minder vloeiend te lezen. In sommige gevallen is vertalen zelfs niet mogelijk, zo vertelde Widad Mjama, de eerste vrouwelijke MC van Marokko, dat bij het vertalen van een Arabisch woord het soms onmogelijk was om een Nederlandse of Franse equivalent te vinden.

Het was een fantastische ervaring om te kunnen spreken met anderstalige, getalenteerde grote namen die poëzie en geschrift anders verwerken, anders lezen en anders gebruiken. Nochtans is het een opmerkelijk gegeven dat taalverschillen en verschillende afkomsten nog steeds een groep mensen kan binden om een discussie te hebben over hetgeen de mens een mens maakt, taal.

En Yassin Azough schreef geïnspireerd door thema's uit het Festival:

Gevangenschap & vrijheid:

Vrijheid is iets moois, alleen kent men de waarde niet.

Vrijheid is iets moois alleen begrijp men het niet.

Gevangenschap is iets lelijks, men wil de waarde daarvan niet leren kennen.

Gevangenschap is iets lelijk alleen begrijpt men dat soms niet.

Een gevangenis is iets moois, tenzij je er onterecht zit.

Vrijheid is iets lelijk tot het van je wordt afgenomen.

Vrijheid brengt kennis, gevangenschap brengt kennis. Ze hebben allebei wel een positieve kant.

Binebine heeft een uitgebreide talenkennis en vindt educatie zeer belangrijk.

De schrijver lacht veel en is humoristisch. Daardoor was het soms moeilijk om onderscheid te maken tussen wat hij meende en wat niet.  Een voorbeeld hiervan is dat hij zei dat zijn vader de komiek was van de voormalige Marokkaanse koning Hassan II. Tegen de koning zijn verschillende staatsgrepen gepleegd, maar er is geen één geslaagd geweest. In eerste instantie dachten we dat hij maar enkele grapjes aan het maken was. Tot hij zei: “Mijn broer zat in het Marokkaanse leger en hij was betrokken bij een staatsgreep tegen Hassan II. Hij had bijna zijn eigen vader, de komiek, vermoord”, lacht hij. “Is dit echt wat je allemaal zegt?”, vroeg iemand. En het bleek zo te zijn. Na de staatsgreep verbrak de vader alle banden met zijn zoon - die opgesloten zat in Tazmamart een geheime gevangenis. Toen de broer vrij kwam (ik geloof na meer dan twintig jaar) wou hij als eerste zijn vader zien. Binebine verklaarde hem voor gek aangezien zijn vader nooit meer naar hem had omgekeken. Toen ze elkaar zagen omhelsde ze elkaar en begonnen ze te huilen.  De banden waren misschien wel verbroken maar de harten niet. De naam van Binebine’s boek is ‘le fou du roi’. Na de verschijning is Binebine enkele jaren niet meer naar Marokko afgereisd uit angst voor problemen. Na de dood van de autoritaire Hassan II bracht hij daar verandering in. Het was een leuke en zeer leerrijke ontmoeting. 

Keet schreef over haar ontmoeting met Binebine:

De gesprekken met de schrijvers waren een hele bijzonder ervaring voor mij. Het was heel interessant om schrijvers te ontmoeten met zo’n ander levensverhaal dan het mijne. Alle drie de schrijvers kwamen heel gepassioneerd op mij over en zeiden dat schrijven voor hen iets was wat eruit moest. Ze kunnen het niet tegen houden, Widad Mjama beschreef het zelfs als kotsen. Ik voel schrijven ook als een passie die ik niet tegen kan houden en vond dit daarom heel fijn om te horen, en heel bijzonder dat ondanks dat mijn levensverhaal en de cultuur waarin ik ben opgegroeid totaal anders is dan die van de schrijvers die we ontmoet hebben er toch gelijkenissen waren in ons schrijfproces. De gesprekken met de schrijvers heb ik ervaren als inspirerend en bemoedigend om door te gaan met schrijven.

Jolene from the International School In Almere schreef over haar ervaringen:

On the weekend of the 12th a group of dp1 students travelled to Amsterdam to meet and work with the authors who proved as inspiration over the last few weeks of English classes. The students interacted and learned a lot from the authors, who provided incite to their work, as well as the challenges they faced to reach the point where they are now.

The hospitality and venue were amazing. Sitting inside, between nature, in a safe cosy environment, with amazing food, really set the mood for being creative and free.

I believe this activity was a success. Everyone worked together to create amazing poems. Seeing as poetry and art is the truest form of expression, we learned a lot about our peers and friends. Not only did it further me as an IB learner to be more open minded, it also encouraged collaboration and caring from all participants, to be sensitive about our words and question. Our communication skills and exploration strategies where challenged, seeing as language barriers posed as an insightful challenge. I discovered the hardships of trying to translate something, without losing the meaning. I have a newfound respect for translators and their work. This experience helped me to be more in touch with my creative side, and release my wrapped-up feelings in the form of art. This activity also humbled me, to be more grateful for what I have.

I would recommend this activity to other who loves poetry and who wants to feel like they are a part of something bigger. This activity transformed me, and I believe others can have the same transformation happen to them.

Sanne Valking beschrijft hoe belangrijk koffie is en hoe bijzonder het is om jongeren te ontmoeten met wie je over poëzie kunt praten maar ook over gender:

When I stepped into the train to go to this event, it was raining and cold. I wanted a cup of coffee badly and together with some other girls we contemplated if we should get a cup of coffee, but we didn’t because we would be late otherwise.

The moment we came in it was warm and full of light, a total contrast with outside. Immediately it felt safe. They had a big airy room, with comfortable seats, beautiful view on the garden, nice coffee and tea and sweets scattered around.

My favorite part of the day was that we got to read a story and based on that we all wrote our own poems. Many of us chose the same piece of text but all poems were so different. It was amazing to be with people who all appreciated poetry since this is something rare for my generation. During this part of the day, me and the others started asking “can we come next year?” because it was so fun, we felt so safe and we really had the feeling our ideas and creativity were appreciated. It wasn’t only about poetry but we discussed gender equality here in the Netherlands and in Morocco, how religion influences poetry and hopes for the new generation. It was a day where we combined art with global issues in a safe and fun environment! Definitely I will come to the festival next year!

Werken van Mahi Binebine

Voor Yam Glass van de Internationale School in Almere was ‘What comes from afar’ een ontdekkingsreis waarbij ze haar eigen vooroordelen met plezier overboord kon gooien. Zij houdt een warm pleidooi voor openheid:

This poetry workshop was about issues in Morocco. For example, one of the authors we met, and whose poems we read and analyzed, wrote about being sexually harassed, and feeling unsafe and unfree in Morocco. That must be an issue more than one woman has experienced, which makes it a national issue. By writing about this issue, the author raises awareness to that certain issue, by sharing her experience and her perspective. I have practiced and demonstrated my analyzing and writing skills, and I have discovered and explored new cultures, perspectives, and values. I have managed to learn a lot of new information from the time for talking I had with the authors, and by reading their pieces and learn more about them from the authors telling me more about them 

            The most significant thing I learned from this activity is to always try to be open-minded to new things that I do not necessarily like and feel comfortable with, or in other words, be open-minded to exit my comfort zone. Poetry, and even literature, were not something I was always interested in. The thing that was attractive to me in this activity was that it was about issues in Morocco. I thought it would be very interesting to learn about global issues from people who write about them creatively, and have an audience. However, even though I knew I was not fully interested in poetry, I left my comfort zone and decided to go. I ended up learning a lot and having a lot of fun. This was a lesson for life for me, because next time I have an opportunity to try something new that I have not done before, and I do not necessarily think I will like, I will try to leave my comfort zone and do it.

            If I had to repeat this experience, I would come more prepared in terms of doing more research beforehand. I would have done more research about the authors I was going to meet, to get a better idea of their background and so on. This way, I would feel more involved during the workshop, and I would have more ideas for questions to ask and with that, I would learn more things, to the most efficient extent. In this sense, I would like to know more about the backgrounds of the authors and what caused them to become so public with the stories they shared, since some could be personal.

            I would highly recommend this activity to others. This workshop could be meaningful to people who do not necessarily feel passionate about poetry, like me. More than that, you get to learn about global issues in a creative and interesting way, which could be fun and more interesting rather than just reading about the global issue. Additionally, you get to practice and demonstrate writing, analyzing, thinking and communication skills, when analyzing pieces and writing in response to them. Furthermore, people who do not necessarily like poetry, would be exiting the comfort zone, which could also be very fun and meaningful, as they would be trying something new and experiencing.

 Ilonka Verdurmen, 30 oktober 2019